Het portret als ontmoeting - Jasper van Bladel over zijn boek ‘Meesterportretten’

Op zijn eenentwintigste werd Jasper van Bladel gevraagd om portretten te maken van Bekende Nederlanders en andere gasten voor televisieprogramma’s. Zo kwam hij terecht bij ‘Joris’ Showroom’, het programma van Omroep Max waarin Joris Linssen markante mensen interviewt die hun leven inrichten buiten de gebaande paden. Door de tijd te nemen om de mensen te leren kennen deed Jasper waardevolle levenslessen op. De portretten die hij van ze maakte kregen bovendien meer diepgang. Nu brengt hij een boek uit over zijn werkwijze: ‘Meesterportretten.’ We spreken hem over hoe je als fotograaf meer inhoud in je portretfoto’s kunt krijgen.

**‘Meesterportretten’** door Jasper van Bladel, is hier te zien en te koop. Bij een goed portret gaat het over ontmoetingen in plaats van uitwisselingen. Door de tijd te nemen om de markante mensen die hij moest portretteren te leren kennen, deed Jasper waardevolle levenslessen op. De portretten die hij van ze maakte kregen bovendien meer diepgang. In het boek ‘Meesterportretten’ leert hij je hoe je als fotograaf meer inhoud in je portretfoto’s kunt krijgen.

Waarom heb je het boek geschreven?

In de media zie je vaak portretten waar de mensen mooi uitgelicht, gecomponeerd en duidelijk op staan, maar dat is het dan ook. Naar mijn mening kan een portret zo veel meer uitstralen. De essentie van een portret is volgens mij een connectie tussen de maker en de geportretteerde. Daarin schieten veel beelden tekort. Ik heb de wijsheid niet in pacht en er zijn veel betere fotografen dan ik, maar ik wil andere fotografen graag inspireren en laten zien hoe het beter kan. Als je streeft naar echt contact en je inleeft in de mensen die je fotografeert maak je met meer voldoening betere portretten.

*Als je de tijd neemt ontstaan mooie momenten vanzelf.*

Kun je jouw fotografisch proces omschrijven?

Mijn aanpak is voor veel soorten mensen en gebruiksdoelen geschikt. Je kunt binnenkomen, iemand tegen een muur zetten, klikken en weer weggaan, maar ik verdiep me in degene die ik voor me heb. Als het gaat om een portret bij een interview, zorg ik dat ik bij dat interview aanwezig ben. Dan kijk ik hoe de persoon beweegt, hoe hij kijkt en welke houding hij aanneemt als hij het meeste op zijn gemak is. Ik streef ernaar om mensen zo naturel mogelijk en als zichzelf op de foto te krijgen. Een camera op iemand richten is zo onnatuurlijk als wat, ongemakkelijk. Ik probeer die ongemakkelijke situatie zo te bespelen dat mensen niet meer zo duidelijk voelen dat ik er ben, een situatie te scheppen waarbij dat niet meer de boventoon voert.

*Soms zijn aanwijzingen nodig en soms ook helemaal niet.*

Je fotografeert regelmatig BN’ers die eerder zijn geportretteerd. Hoe voorkom je standaardfoto’s?

Het liefst fotografeer ik mensen in hun eigen leefomgeving of woning. Daar zijn ze vaak het meest op hun gemak en naturel. Van tevoren doe ik research door te kijken hoe ze eerder zijn geportretteerd. In die foto’s probeer ik een patroon te ontdekken: staat iemand vaak stoer op de foto of juist verlegen en wat is de beste kant van die persoon. Met die parameters in het achterhoofd probeer ik iets fris te maken. Bij sommige bekenden is dat moeilijker dan bij andere. Ik probeer de tijd te nemen, met de mensen te praten en mijn meegaande kant te tonen. Als je gewoon vriendelijk blijft, gunnen ze je vaak een bijzonder portret, dan stellen ze zich eerder kwetsbaar op. Ook voor de geportretteerde is een portretsessie in enerverende ervaring; waarom zou je er niet gewoon een leuke ontmoeting van maken? Persoonlijk vind de ontmoetingen die ik met mensen heb gehad voor ‘Joris’ Showroom’ belangrijker dan de foto’s. Het gaat om de ontmoeting, de verbinding. Met de foto’s komt het dan vanzelf wel goed. Ik vind het een groot voorrecht om een paar uur inkijk in iemands leven te krijgen. Dat is voor mij net zoiets als een goed boek lezen of een goede film bekijken.

*Een goede blik is het hoofdingrediënt.*

Wanneer is een portret voor jou geslaagd?

Als de kijker er iets extra’s van meekrijgt. Een gevoel, een verhaal of gewoon de sfeer. Als iemand een natuurlijke houding aanneemt, ben ik gebrand op een mooie blik. Wat dat is kan ik niet omschrijven, maar als je erop wacht, weet je wanneer die blik zich voordoet.

Op de omslag van het boek staat een portret van Jesse. Hij leeft alsof het honderd jaar geleden is: in een eenvoudig huis met een sobere inrichting. Ik zorgde dat hij mooi in het licht zat en de houding aannam die ik eerder had gezien toen hij op zijn gemak was. Toen hij in gedachten verzonken naar buiten keek, kon ik de foto maken. Hij was bezig met zijn eigen beslommeringen en beslist niet met hoe hij zou overkomen. Een portret mag geen toneelstuk zijn. Het moet zo oprecht mogelijk zijn, dat vind ik het mooiste.

““Portretten maken is voor mij een beetje zoals op vakantie gaan: de reis is net zo belangrijk als de bestemming.””

— Jasper van Bladel

*Indiaan Gérard: een blik richting eindeloze gedachten.*

Je lijkt altijd te werken met bestaand licht, zonder flitsers. Waarom?

Onlangs schafte ik een hoogwaardige flitsset aan, maar ik heb hem nauwelijks gebruikt. Ik kwam erachter dat hij afleidde van waar het voor mij om gaat: pure momenten die je niet kunt ensceneren of regisseren. Met flitslicht werd het mij te kunstmatig. Een camera op iemand richten verstoort de ongedwongenheid al, kun je nagaan hoe de techniek de boventoon gaat voeren als je er ook nog een paar softboxen omheen zet. Er zijn mensen die er prachtige resultaten mee kunnen bereiken en studiofotografie heeft zeker zijn gebruiksdoel, maar voor mij hoeft het niet. Dat geldt ook voor dure apparatuur. De meeste foto’s in het boek heb ik gemaakt met een simpele camera en een lichtsterk 50mm-objectief of een groothoek voor mijn environmental portraits, met omgeving erop. Het gaat niet om de apparatuur. Een betere pan maakt je ook geen betere kok. Je oog en wat er tussen je oren zit zijn je belangrijkste gereedschappen, vind ik.

*Prins Donald Tick in zijn flat in Vlaardingen.*

In het boek staan interviews met vijf andere portretfotografen. Wat is de gedachte daarachter?

Het zijn mensen die het portret ook zien als een ontmoeting. Ze werken echter in andere genres dan ik en leggen uit hoe zij te werk gaan. Vincent Mentzel legt uit hoe hij hoogwaardigheidsbekleders voor zijn journalistieke portretten niet in hun functie maar als mens fotografeert; Susanne Middelberg maakt portretten vol diepgang, uitsluitend van mensen met wie zij een klik heeft; Suzanne Jongmans maakt verhalende autonome portretten met poëtisch licht en zoekt haar modellen zorgvuldig uit met het criterium dat zij een bepaalde kant in haar verhaal uitdrukken; Jan Banning maakt documentaire portretten vanuit empathie en fotografeert mensen met het lot van de groep waartoe zij behoren in het achterhoofd; Harmen de Jong werkt voor zijn rubriek ‘Op de klapstoel’ in het Parool samen met bekende Nederlanders aan het beste idee voor de foto, als joint venture. Door deze fotografen aan het woord te laten, wordt het boek breder.

Je voelt an wanneer iemand niet meer poseert of acteert, maar zichzelf is.

Wat is je bedoeling met het boek?

Ik hoop dat mensen erdoor geïnspireerd raken om met meer empathie te werken. Daarnaast wil ik de levenslessen die ik het opgedaan door met bijzondere mensen te werken benadrukken. Die mensen leven zoals hun hart het ingeeft zonder anderen lastig te vallen of zich iets aan te trekken van wat anderen daarvan vinden. Met die lessen wil ik ook graag inspireren en laten zien wat fotografie je als mens kan brengen. Portetten maken is voor mij een beetje zoals op vakantie gaan: de reis is net zo belangrijk als de bestemming. Wat ik van mijn geportretteerden heb geleerd is dat leven in het nu en daarvan genieten belangrijk is en dat je niet bang moet zijn: wat kan er nu gebeuren? Als je iets kunt doen wat waardevol is voor andere mensen, dan heb je een hele interessante en boeiende invalshoek te pakken in de wereld en niet alleen in de fotografie. Dat wil ik met dit boek graag overbrengen.