In westerse democratieën werken de regeringen eerder voor een minderheid van investeerders dan voor de meerderheid van de bevolking. Dat heeft er de afgelopen jaren toe geleid dat welstand oneerlijk is verdeeld en naar de bovenlaag is doorgestroomd, terwijl de middenklasse en onderlaag van de samenleving kruimels krijgen. Met het thema ‘TAXED TO THE MAX’ plaatst Noorderlicht hier dit jaar vraagtekens bij.

Lana Mesić

*Wizard of Oz 1*. Uit de serie: *Souls, Ties and a Pile of Carrots*.

Aan het werk van Lana Mesic is goed te zien hoe Noorderlicht de grenzen van de fotografie oprekt. Zij interviewde medewerkers in financiële instellingen. De tijd die ze daarvoor kreeg, was precies de tijd die ze stak in het borduren van hun portretten. Daardoor zijn sommige volledig af en bestaan andere slechts uit een paar borduursteken.

Fotofestival Noorderlicht houdt van oudsher een thermometer bij de samenleving en verheft prangende kwesties elk jaar tot hoofdthema. Dat is ook dit jaar weer gedaan, maar met dit thema is iets merkwaardigs aan de hand, volgens de directeur van Noorderlicht, Kees van der Meiden. “Mensen weten dat ze aan het kortste eind trekken en dat er van ze geprofiteerd wordt door multinationals, banken en lobbyisten, maar we komen niet massaal in opstand”, zegt hij. “Iedereen maakt zich druk, maar niemand doet er iets aan. Dat is een vreemde discrepantie. Rechts-populistische partijen spelen in op de ontevredenheid onder de bevolking door bepaalde groepen de schuld ervan te geven, maar hun aanhangers zien niet dat dit de verkeerde groepen zijn. Het lijkt wel of mensen in een soort shocktoestand verkeren.”

Thomas Kuijpers. Overzicht van de installatie. In zijn werk laat Kuijpers zien wat de voortdurende stroom van politiek gekonkel en de verslaggeving daarvan in woord en beeld emotioneel met mensen doet.

De digitale revolutie heeft ervoor gezorgd dat de overheid en bedrijven de beschikking hebben over onze privé-gegevens. De bevolking is zich daarvan bewust en mort erover, maar er wordt geen massale actie ondernomen. “Algoritmes nemen beslissingen voor je terwijl je dat niet doorhebt”, zegt Kees van der Meiden. “Alles wat je op internet doet wordt bijgehouden en opgeslagen, evenals het spoor van je financiële transacties en je contacten. Als je gebruik maakt van domotica, zijn bijvoorbeeld zelfs je dagritme, wasgedrag en de inhoud van je koelkast inzichtelijk voor overheden en private bedrijven, die op basis daarvan beslissingen voor je nemen. Degenen die dat regelen, zijn robots of nerds in dienst van die bedrijven, die geen langetermijnvisie hebben. Daar ontbreekt bovendien de sociale intelligentie om de repercussies van deze ontwikkelingen te doorzien en ze de juiste kant op te sturen. Je ziet nu al in China hoe een overheid daar handig gebruik van maakt om de bevolking in het gareel te houden. Willen wij daar ook terecht komen, of hebben we een ander idee over onze toekomst? Wie al onze data beheert, heeft straks de macht en het zou misschien goed zijn als wij dat zelf waren. Een eerste stap is dat wij ons hier bewuster van worden en erover gaan nadenken. Dat willen wij faciliteren.”

“‘Wij willen een getuigende organisatie zijn omtrent zaken die spelen in de wereld.’”

De curatoren stuurden dit thema rond in hun netwerk van fotografen en kunstenaars en al gauw kwamen er vierhonderd geschikte inzendingen. “Het thema is blijkbaar springlevend bij onze achterban en veel fotografen hebben werk dat er perfect bij aansluit. Onze curatoren hebben een selectie van 34 fotografen gemaakt, van wie het werk de hoofdmoot vormt op de manifestatie.”

Sergey Novikov & Max Sher. Infrastructures - Power, Property, and Territory in the Post-Soviet Space (2016-2019). ‘Infrastructures’ is een fotoproject over verborgen, amper bekende of volledig onzichtbare instellingen, praktijken en processen di… — Sergey Novikov & Max Sher. Infrastructures - Power, Property, and Territory in the Post-Soviet Space (2016-2019). ‘Infrastructures’ is een fotoproject over verborgen, amper bekende of volledig onzichtbare instellingen, praktijken en processen die in grote lijnen de werking van macht, eigendom en territorium in de voormalige Sovjet-Unie bepalen.

Veranderd perspectief

Kees van der Meiden (1957) is sinds 2016 directeur van Noorderlicht. Wat is er onder zijn leiding veranderd in vergelijking met eerdere edities? “Wij willen een getuigende organisatie zijn omtrent zaken die spelen in de wereld. Met onze thematiek zwengelen wij een discussie aan en stellen vragen daarover. De antwoorden en conclusies laten we over aan de mensen zelf.”

Ook met het medium fotografie volgt Noorderlicht de ontwikkelingen in de maatschappij. “We zien dat de fotografie steeds minder op zichzelf komt te staan, maar ingebed raakt en aangevuld wordt met andere disciplines, zoals online uitingen, video en sociale media. We kijken ook naar deze multidisciplinaire platforms en nodigen kunstenaars uit die zich ervan bedienen. Bovendien veranderen we onze galerie in Groningen in een studio die we ter beschikking gaan stellen van talentvolle fotografen.”

Voor de manifestatie van dit jaar heeft Noorderlicht een onafhankelijke hoofdcurator aangetrokken: Hester Keijser. Zij is curator en auteur op het gebied van hedendaagse fotografie, die onder meer hoofdtentoonstellingen heeft verzorgd voor Format in Derby, Photo España in Madrid, Istanbul Photobook Festival en recentelijk voor PhotoIreland in Dublin. “Wij wilden een onafhankelijke blik en aanpak. Hester is aangenomen voor een jaar en heeft in korte tijd enorm veel werk verzet om deze editie tot een succes te maken”, aldus Kees van der Meiden. Een laatste aandachtspunt van het veranderde beleid is dat Noorderlicht zich bewust meer gaat richten op jongeren. “We hebben twee jonge gastcuratoren uit het buitenland met hun netwerk aan het werk gezet: George Knegtel & Laura Carbonell Reyes. Zij hebben een tentoonstelling samengesteld die de manifestatie flankeert. De komende jaren gaan we ons nog meer richten op jongeren en volgend jaar verheffen wij hun lot, toekomst en ideeën tot thema van de manifestatie.”

Jos Jansen. Zonder titel, uit de serie ‘GIG’ (2019). Jos Jansen laat aan de hand van foto’s en audio zien hoe dieren door de mens bestuurd worden. De installatie legt een link met hoe mensen tegenwoordig gestuurd door hun werkgever om tot betere pre… — Jos Jansen. Zonder titel, uit de serie ‘GIG’ (2019). Jos Jansen laat aan de hand van foto’s en audio zien hoe dieren door de mens bestuurd worden. De installatie legt een link met hoe mensen tegenwoordig gestuurd door hun werkgever om tot betere prestaties te komen. Hij roept de vraag op of we dit moeten willen.

Humuslaag

Noorderlicht heeft zelf ook te maken met de macht van het geld, omdat de subsidies voor de organisatie onder druk staan. De subsidie van het Mondriaanfonds werd verminderd en voor komende edities is het maar de vraag waar het geld vandaan zal komen. Het debat over kunstsubsidies is de afgelopen jaren in Nederland opgelaaid en veel politici willen erop bezuinigen. “Ze vertellen er niet bij wat dat kan opleveren, het is meer een onderbuik-kwestie”, zegt Kees van der Meiden. “Kunstsubsidies maken minder dan een procent uit van de Rijksbegroting en daar zitten ook zaken in als Monumentenzorg en de publieke omroep. Als je probeert te bezuinigen op een procent van je begroting, zul je nooit substantieel bezuinigen.”

Corporate. Nick Hannes. Voor dit lopend project werkt Nick Hannes samen met de Rijksuniversiteit Groningen. Een parallel tussen de wetenschap en de fotografie. Zowel de universiteit als de fotograaf onderzoeken hoe mensen werken in de financiële ind… — Corporate. Nick Hannes. Voor dit lopend project werkt Nick Hannes samen met de Rijksuniversiteit Groningen. Een parallel tussen de wetenschap en de fotografie. Zowel de universiteit als de fotograaf onderzoeken hoe mensen werken in de financiële industrie. De universiteit levert de statistieken en de fotograaf brengt de menselijke kant in beeld.

“Als organisatie zijn wij voortdurend bezig om ons financieel te rechtvaardigen en we moeten voortdurend verantwoorden wat de subsidie oplevert, uitgedrukt in bezoekersaantallen en omzet, terwijl de meer inhoudelijke voordelen en niet toe lijken te doen. Het heeft denk ik te maken met de Nederlandse koopmansmentaliteit, want in landen als Duitsland of Frankrijk is het vanzelfsprekender dat er geld voor kunst en cultuur wordt gereserveerd. In Duitsland wordt er bijvoorbeeld vijf miljard aan kunst en cultuur uitgegeven; bij ons maar 230 miljoen. Zelfs als je het verschil in inwoneraantal meerekent, valt ons taartpuntje daarbij in het niet.”

*Japan 2018 /*

*Overeenkomst tussen de Europese Unie en Japan betreffende een economisch partnerschap. Brigitte de Langen.*
Brigitte de Langen fotografeerde overeenkomsten tussen de Europese Unie en andere machtsblokken. In deze overeenkomsten wordt het lot van vele bevolkingsgroepen bepaald, zonder dat zij daar goed over geïnformeerd zijn.

Wat zijn dan de voordelen die een manifestatie als Noorderlicht biedt? “Initiatieven als onze manifestatie faciliteren de fotografische gemeenschap”, zegt Kees van der Meiden. “Fotografen maken de sentimenten en ideeën aanschouwelijk die leven onder de bevolking en daar zijn wij een belangrijk podium voor. Bovendien scheppen wij het klimaat voor het tot wasdom komen van talent. Zelfs een commercieel iemand als Joop van den Ende trok laatst aan de bel voor het behoud van deze kweekvijver. Hij heeft die aanwas van talent ook nodig. Bij ons staat de broodnodige playground onder druk. Er is geen ruimte meer voor contemplatie en experiment; onze humuslaag verdwijnt. Dat gaat ook ten koste van de diepgang en zaken als slow journalism. Private financiering of sponsoring zijn ook niet het antwoord, want dan word je afhankelijk van je donoren en ben je speelbal van hun belangen. Iemand uit de cultuursector verwoordde het laatst zo: ‘Ik betaal liever een euro meer belasting dan dat ik een geldschieter moet bedanken.’ Daar kan ik mij van harte achter scharen. Wij moeten alle zeilen bijzetten om met steeds minder werknemers dezelfde kwaliteit te blijven neerzetten. Ik denk dat dit veel mensen uit het bedrijfsleven bekend voorkomt en op deze manier hebben wij als fotografisch platform ook met ons eigen thema van dit jaar te maken. Met minder geld en minder mankracht is ons team er dit jaar desondanks in geslaagd om een indrukwekkende manifestatie in te richten, die mensen die hun ogen open houden, zeker aan het denken zal zetten.”

Still uit de film ‘Bajka’ (2016). Lucia Nimcova & Sholto Dobie. Sinds 2014 verzamelen kunstenaars Lucia Nimcova en Sholto Dobie een archief van fotografie, video- en geluidsopnamen in West-Oekraïne. Die spelen een belangrijke rol bij het aanwakk… — *Still uit de film ‘Bajka’ (2016).* Lucia Nimcova & Sholto Dobie. Sinds 2014 verzamelen kunstenaars Lucia Nimcova en Sholto Dobie een archief van fotografie, video- en geluidsopnamen in West-Oekraïne. Die spelen een belangrijke rol bij het aanwakkeren van romantisch nationalistisch populisme.

26e Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie

...at least you are not afraid to live life on the brink of chaos

T/m 1 december 2019 - diverse locaties in Groningen

Noorderlicht Fotomanifestatie bestaat dertig jaar en wordt deze keer voor de 26e keer gehouden. Door de ogen van 34 deelnemende kunstenaars presenteert de manifestatie een verfrissende mix van fotoseries, mixed-media, video- en geluidsinstallaties, performances en ruimtelijk werk rond het thema:

TAXED TO THE MAX

noorderlicht.com